Od 1. jula, Australijancima je potrebno 67 godina života da bi dobili starosnu penziju. Nekadašnji uslov, poznat i kao „godine za penziju“ datira čak od 1909. godine i sada je podignut. Još od pre više od jednog veka u Australiji je trebalo 65 godina života za starosnu penziju.
Doduše, ovaj uslov važio je samo za muškarce. Ženama je starosna granica bila 60 godina, ali je ona u periodu od 1995. do 2013. postupno podizana. Od 2013. godine, uslov za žene postavljen je na 65 godina i time izjednačen sa uslovom za muškarce.
Međutim, nije starosna granica sa 65 podignuta na 67 godina preko noći. Taj proces bio je postupan. Počeo je od jula 2017. godine i završio se posle 6 godina.
Za razliku od Francuske, gde je podizanje uslova za penziju dovelo do nekontrolisanih protesta sa velikim brojem povređenih, u Australiji nije bilo suprotstavljanja. Čak se pretilo i blokadom čuvenog filmskog festivala u Kanu. Pri tome, Francuzima je predočeno povećanje uslova sa 62, na 64 godine života. Dakle, čak i nakon podizanja, uslov će biti niži od onog koji je Australija imala pre više od 100 godina.
Šta je tako posebno u francuskim penzijama?
Francuski štrajkovi i demonstracije zbog starosne granice za odlazak u penziju nisu novost. I kada je 2010. godine starosna granica podignuta sa 60 na 62 godine, desilo se isto. Ali, ni to nije bio prvi put. Pre toga, 1995. i 2003. godine, proteste je izazvala najava povećanja starosnog uslova za penzionisanje radnika u javnom sektoru.
Zanimljivo je poređenje koliko penzije „koštaju“ Francusku i Australiju. Oko 4% bruto domaćeg proizvoda troši se na penzije u Australiji, dok čak 13,6% BDP-a Francuske služi za isplatu primanja penzionerima.
Donekle, razlog je u tome što je francuska populacija u proseku starija od žitelja Australije. Iz tog razloga, odnos penzionera prema radno aktivnom stanovništvu je u Francuskoj nepovoljniji. Međutim, razlika je i u tome što je prosečna francuska penzija primetno veća od primanja prosečnog penzionera u Australiji.
Razlika u penzijama u Australiji i Francuskoj
Zanimljivo je da razlika u iznosu penzija uopšte nije mala. Naravno, Australija i Francuska su vrlo udaljene zemlje. Postoji značajna razlika u cenama troškova života, kao i u cenama različite robe široke potrošnje. Iz tog razloga, neumesno je porediti iznose penzija direktno.
Metod koji je usvojen za poređenje je odnos prosečne penzije i prosečne plate u svakoj od država. Kada se primeni ovaj metod, vidi se da prosečna penzija u Australiji jedva dostiže 40% prosečne plate. Dakle, australijski građani ostaju bez značajnog dela prihoda onog dana kada postanu penzioneri. Naravno, ova razlika može da se nadoknadi kroz brojne privatne penzijske i investicione fondove. Mnogi Australijanci upravo tu mogućnost i koriste da bi obezbedili održanje životnog standarda na koji su navikli dok su bili radno aktivni.
Sa druge strane, francuska prosečna penzija iznosi čak 74% prosečne zarade. Dakle, jasno je da penzioner u Francuskoj skoro u potpunosti zadržava svoj životni standard već samo od državne penzije. Naravno, podrazumeva se da su troškovi života penzionera donekle niži od troškova koje imaju zaposleni građani. Pri tome, i Francuzima su dostupna i privatna osiguranja, kao i investicioni fondovi. Potpuno je jasno da prosečan Francuz daleko manje treba da brine o svom životu u starosti, nego što je to slučaj kod prosečnog Australijanca.
Izgleda da Francuzi žele što ranije u penziju
Jedno istraživanje koje je 2018. godine sprovela Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD) pokazala je da je prosečan prihod francuskog penzionerskog domaćinstva čak 99,8% prosečnog prihoda svih francuskih domaćinstava. Nasuprot tome, u Australiji je ovaj procenat samo 75%.
Dakle, domaćinstvo penzionera u Francuskoj praktično ima identičan prihod kao u periodu pre penzionisanja. Sa ovim podatkom, sasvim je jasno zašto Francuzi žele što ranije da se penzionišu.
Jednim delom, ovakav odnos standarda radnika i penzionera je i posledica velikih poreskih opterećenja na plate, a porezi i doprinosi su visoki upravo da bi mogle da se finansiraju visoke penzije. Začarani krug iz koga se ne izlazi lako. Velika davanja od plata onemogućavaju Francuze da značajno štede dok rade. Zanimljivo je da je u Australiji vrednost privatne imovine skoro dvostruko veća od imovine Francuza.
Sa druge strane, u penzionerskim danima se u Francuskoj imovina značajnije uvećava nego u Australiji. Prosečan penzioner u Francuskoj ima imovinu koja vredi otprilike 14 godina njegovih primanja, dok imovina Australijanaca vredi jedva 7 godina prihoda. Naravno, na ovaj podatak značajno utiče dužina perioda u kome se prima penzija. Kako se Francuzi penzionišu znatno ranije i imaju veće penzije, logično je da u starosti stiču veću imovinu nego građani Australije. Nakon što se starosni uslov podigne na 64 godine, imovina francuskog penzionera će se umanjiti za oko 8%.
Koga su promene u Australiji najteže pogodile?
Najlošije su prošli oni građani koji su bili pred penzijom, a nisu zaposleni. Oni koriste naknadu za nezaposlenost, sve dok su prijavljeni kod službe koja im traži posao. Imajući u vidu njihove godine, šanse za zaposlenje nisu baš velike. Interesantno je da je 2017. godine, kada je počela reforma, u celoj Australiji bilo ukupno 0 starijih od 65 godina koji su primali ovu naknadu, a sredinom 2023. godine ima ih 40.300. Da uslovi nisu menjani, velika većina njih bi sada bili penzioneri. Naravno, očekuje se da će ovaj broj i dalje da raste.
Iako je Australija poznata po izuzetno visokim naknadama za nezaposlenost, ovi ljudi su ipak u ozbiljno nepovoljnom položaju. Njihova primanja su u proseku za više od 600 dolara niža od penzije koju bi primali. Za uslove Australije, oni su među najsiromašnijim stanovništvom i imaju vrlo male izglede da to promene.
Promene loše utiču i na autentično stanovništvo ovog dalekog ostrva. Naime, Aboridžini u Australiji imaju prosečan životni vek više od 8 godina kraći u odnosu na doseljenike. Jasno je da to znači da će oni penziju znatno kraće koristiti, jer se starosna granica ne razlikuje.
I iz ovog primera se vidi da je tačno ono da je za penziju važnije da se što duže koristi, nego da bude visoka.